Eenzaamheid
Mensen beschrijven eenzaamheid als een sombere stemming, een triest gevoel van leegte, van pijn, van verdriet, van machteloosheid. Eenzaamheid is hardnekkig: mensen hebben het gevoel dat zij hun situatie niet kunnen veranderen. Contact maken kan soms voelen als beangstigend en bedreigend. Dit kan ertoe leiden dat die pijnlijke emoties, bewust of onbewust, worden vermeden, juist door contacten met anderen te vermijden.
Eenzaamheid is iets anders dan sociaal isolement. Het is een gevoel, sociaal isolement is een situatie. Er is een wezenlijk verschil tussen alleen zijn en je eenzaam voelen. Het kan best fijn zijn om alleen te zijn, maar eenzaamheid is verre van prettig.
Het is een gevoel alleen te zijn, geïsoleerd van de mensen bij wie je je thuis zou kunnen voelen, door wie je je gewaardeerd en geaccepteerd voelt. Het is het gevoel helemaal alleen te staan in het leven. Een gevoel van leegte. Dit gevoel ontstaat als er een verschil is tussen gewenste en aanwezige contacten. Het fysiek ervaren van een gebrek aan verbondenheid met (belangrijke) anderen. Een hechte band, verbinding, is even belangrijk voor een gezond leven als eten en drinken.
Uit onderzoek blijkt dat bij eenzaamheid hetzelfde hersengebied geactiveerd wordt als bij fysieke pijn. Er is een fundamentele behoefte aan sociale verbondenheid.
Soorten eenzaamheid
- Sociale eenzaamheid: een tekort aan sociale contacten met familie, vrienden, buren, collega's en kennissen
- Emotionele eenzaamheid: het ontberen van een intieme relatie met een boezemvriend, soulmate of levenspartner.
- Existentiële eenzaamheid, het gemis van houvast, het gevoel dat je er niet toe doet. Een zoeken naar betekenis en zingeving.
Oorzaken
Geplande veranderingen of ongeplande verstoringen in het leven leiden vaak tot het ervaren van eenzaamheid. Grote veranderingen, maar ook kleinere gebeurtenissen kunnen tot gevoelens van eenzaamheid leiden. Confrontatie met ernstige of chronische ziekte, met het overlijden van een ouder, kind of een goede vriend, met mishandeling of misbruik, zijn oorzaken van het gevoel van eenzaamheid. Als het niet lukt om na zo’n ingrijpende gebeurtenis een prettig leven op te bouwen, kan dit langdurige of levenslange gevoelens van eenzaamheid geven. Een continu zoeken naar, of juist het vermijden van contact.
Grote veranderingen
‘Major life events’, belangrijke levensgebeurtenissen zijn momenten in je leven die grote veranderingen veroorzaken. Dit kunnen positieve gebeurtenissen zijn, maar ook negatieve ervaringen.
- Huwelijk, samenwonen, scheiding, geboorte van een baby, overlijden van een huisgenoot of familielid
- Een nieuwe baan, ontslag, promotie, pensioen
- (Chronische) ziekte, ongeval, operatie
- Een huis kopen, verhuizen, verandering van woonomgeving
- Gevangenisstraf, financiële problemen
Dergelijke gebeurtenissen hebben meestal een grote impact. Ze kunnen zelfs leiden tot stress, angst, depressie, burnout, eenzaamheid en andere mentale problemen.
Omstandigheden
Als je alleen bent hoeft dat niet te betekenen dat je je alleen voelt. Maar ook als je voortdurend of regelmatig mensen ontmoet, kan je je heel eenzaam voelen.
De betekenis en waarde van de relaties die iemand heeft moet in balans zijn met de relaties die iemand zich wenst. Wanneer die balans verstoord is, kan eenzaamheid toeslaan.
Factoren als normen en waarden, geestelijke en lichamelijke gezondheid, sociale vaardigheden, levensgebeurtenissen, aanpassingsvermogen, karaktereigenschappen, de leefsituatie, de omgeving en het netwerk hebben invloed op gevoelens van eenzaamheid.
Rouw en eenzaamheid
Een belangrijke oorzaak van gevoelens van eenzaamheid is het gemis van een naaste. Het eindigen van relatie, door overlijden of scheiden, verandert je hele leven. Je contacten met vrienden, familie en buren kunnen drastisch veranderen.
Je kunt voor een kortere of langere periode de steun krijgen van anderen, maar je moet je uiteindelijk toch zelf door de verwarring en de leegte heenworstelen. Vaak willen mensen die rouwen sterk zijn, misschien hun verdriet verbergen voor anderen.
Als de steun uit de omgeving afwezig is of na verloop van tijd ‘opdroogt’, kan je achterblijven met de rouw en de hardnekkige pijn van eenzaamheid.
Het is begrijpelijk dat je dan sterke gevoelens hebt van afstand, verlatenheid en isolement.
Herkennen van eenzaamheid
Het is moeilijk om eenzaamheid te herkennen, maar er zijn signalen die in die richting kunnen wijzen, al ze zou er ook sprake kunnen zijn van andere problemen.
- weinig of geen sociale contacten
- missen van sociale steun
Lichamelijke signalen
- verslechterde zelfzorg, zelfverwaarlozing
- vermoeidheid
- verhoogde spierspanning
- hoofdpijnklachten
- gebrek aan eetlust
- pijnlijke ledematen
Psychische signalen
- weinig zelfvertrouwen
- negatief zelfbeeld
- boosheid, teleurstelling, verdriet
- gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid
- gevoelens van verlatenheid
- verlies van vertrouwen in anderen
Problemen bij het herkennen van eenzaamheid
Introverte en hooggevoelige mensen (HSP) zijn vaak van nature stiller en meer teruggetrokken, houden mensen vaak meer op afstand.
Bij mensen met een minder goed aanpassingsvermogen of mensen met minder goed ontwikkelde sociale vaardigheden, zoals bijvoorbeeld bij mensen met een vorm van autisme, komt eenzaamheid (gemiddeld) vaker voor. Bij mensen met het syndroom van Asperger kan eenzaamheid soms totaal niet opvallen. Zo iemand komt vaak sociaal en aangepast over, waardoor het minder snel opvalt als iemand zich toch heel eenzaam voelt.
Ook bij mensen van wie vermoed wordt dat ze dementerend zijn, zou er sprake kunnen zijn van verveling, doelloosheid en eenzaamheid.
Het is in zulke gevallen nòg moeilijker om in te schatten of iemand eenzaam is.
Gevolgen
Langdurige eenzaamheid kan ernstige gevolgen hebben, zoals:
- Depressie
- Onbegrepen woede en agressie
- Een paniekstoornis, obsessieve-compulsieve stoornis, PTSS, een vermijdende persoonlijkheidsstoornis of een aanpassingsstoornis
- Verminderd afweersysteem
Oplossingen
Langdurige eenzaamheid is ongezond. Een gevoel van eenzaamheid is schadelijk voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid als het langer duurt dan ongeveer een half jaar.
Gevoelens van eenzaamheid zijn vaak lastig te bestrijden. Afleiding blijkt meestal niet te helpen, omdat het gevoel heel diep zit. Een grotere bewustwording van de eigen situatie blijkt soms zelfs te leiden tot een sterker gevoel van eenzaamheid, vooral als er geen goede en geschikte hulp beschikbaar is.
Toch is zelf erkennen dat het probleem bestaat in de meeste gevallen noodzakelijk voor succes. Een volgende stap is meestal: meer meedoen met de samenleving, deelnemen aan activiteiten, contactleggen met anderen.
Het is belangrijk om te weten hoe je de situatie kunt bolwerken en hoe je kunt omgaan met veranderingen.
De aanpak van eenzaamheid vraagt altijd om maatwerk, standaard-oplossingen bestaan niet.
Het verminderen van gevoelens van eenzaamheid is mogelijk als mensen hun situatie, zichzelf en anderen anders gaan zien.
Tips:
- Zorg voor voldoende rust en slaap
- Ga sporten of mediteren om stress te verminderen
- Houd contact met je sociale omgeving
- Praat over je gevoelens en problemen met iemand die je vertrouwt
- Overweeg professionele hulp als je het zelf niet meer aankunt
Alle blogs
Lees hier meer blogs.
